Yıldırımdan Korunma ve Paratoner Sistem
Yıldırımdan korunma sistemleri sayesinde bulunduğunuz binayı yangın, yıkım gibi yıldırım düşmesinin sonucunda gerçekleşen korkunç durumlardan korunabilirsiniz. Ayrıca yıldırım korunma sistemleri sayesinde insanların yaralanmasını ve ölmesini önleyebilir. Yıldırımdan korunma sistemleri harici yıldırımdan korunma iç yıldırımdan korunma içerir.
Harici Yıldırım Koruma Sistemlerinin Özellikleri
-Hava sonlandırma özellikleri sayesinde doğrudan yıldırım çarpmasını önler
-İletkenlikleri sayesinde dünyaya yıldırım akımının güvenli bir şekil boşaltılmasını sağlarlar
-Yıldırım akımını toprağa aktırmak
İç Yıldırım Koruma Sistemlerinin Özellikleri
Eş potansiyel bir bağ kurularak diğer elektrik ileten elemanlar arasında bir mesafe bırakılır ve böylelikle de binanın içindeki tehlikeli kıvılcımlar önlenir. Yıldırım eş potansiyel bağlama sayesinde yıldırım akımlarının neden olduğu potansiyel farklar azalır. Doğrudan yıldırım çarpması durumunda karmaşık verinin ve bilgi teknolojisinin sürekli kullanılabilirliğini sağlamak şart olduğu için iç yıldırım koruma sistemi elektronik cihazları ve sistemleri dalgalanmalara karşı korur.
Paratoner sistem, binaların tepesine yerleştirilir ve toprağa bağlandığı için demir iletkene gelen yıldırım etkisiz hale gelir. Paratoner sistemini tanımak için ilk önce yıldırımın ne olduğunu bilmek gerek. Yıldırım, toprak ile bulut arasında elektrik yüklerinin çabukca yer değiştirmesidir. Gök gürültüsünden ve şimşekten oluşan, yeryüzü ile gökyüzü arasındaki yüksek gerilimli bir elektrik deşarjıdır. Yıldırımın meydana gelmesi için yeryüzünün ve bulutun farklı elektrik yüklerine sahip olması gerekmektedir. Paratoner sisteminin nasıl çalıştığını anlatmadan önce yıldırımın nasıl oluştuğunu daha da detaylı bir şekilde anlatmamız gerek.
Yıldırım Nasıl Oluşur?
Güneş ışıklarıyla birlikte yerzünde ısınan hava bulutlara doğru yükselir. Isınan hava ve buharlaşan su, 3 kilometre kadar yükselir ve havanın soğuk katmanlarına ulaşıncaya dek yükselmeye devam eder. Bulutlar hava akımları ile yaklaşık 20 bin metreye kadar tırmanabilir. Bu tırmanma sonucunda içlerinde oluşan buz kristalleri birbirlerine sürtünerek bir statik elektrik enerjisini açığa çıkartır. Bu elektrik enerjisinin üst kısmında pozitif, alt katmanında ise negatif yükler vardır. Bulutun içindeki yük havayı iyonize edecek güce ulaştığında ortaya şimşek çıkar. Yağmur bulutlarının alt yüzeylerindeki negatif yük içindeki elektronları itmeye başlar orayı da pozitif hale getirir. Bu yük saniyede yaklaşık bin kilometre hızla toprağa iner. Şimşeğin o andaki ısısı 30 bin dereceleri buluyor. Bu sırada yerden de buluta doğru bir elektron boşalması olur. Yerden 100 metre yükseklikte olan bu iki akım birleşir ve ilektenliği çok fazla olan bir koridor oluşur.
Paratoner Sistemi Nasıl Çalışır?
Paratoner sistemi yıldırım düştükten sonra çıkan enerjiyi yok etmez, yıldırım düşmesini engeller. Havadaki elektronların çarpışmasını ve böylelikle de elektron çarpışmasından doğan zararları önler. Paratoner sistemi sivri bir yapıdan oluşur çünkü elektronlar çok hızlı bir şekilde bu sivri uçta toplanır. Genellikle binaların en tepelerine yerleştirilir ve bakır bir iletkenle toprağa bağlanır. Toprağa bağlanmasının nedeni ise sivri kısmında bulundurduğu elektronları toprağa aktarmasından dolayıdır. Yağmur bulutları eksi yükler bulundurur ve binaya doğru yaklaştıkları sırada paratoner sisteminin sivri ucunda toplanmış olan artı ve eksi yüklerle bu eksi yükler etkileşime geçer. Paratonerde bulunan eksi yükler buluttaki eksi yükleri iterek, eksi yük toprağa aktarılır. Uçta bir miktar yük kalır ve bu yük buluttaki eksi yükle çarpışarak nötrleşir.
Paratoneri paratoner yapan şey toprağın altında kalan kısmının ziftlenmesidir. Eğer bir paratoner iyi ziftlenmemişse yıldırımı kendinden uzaklaştıramaz ve binanın üzerine düşen yıldırım büyük hasarlara neden olabilir. Yani paratonerin toprağın altında kalan metal kısmı ile bakır iletkenler kesinlikle ziftlenmelidir.
